Al eerder heb ik hier enkele dingen geschreven over Nederlandse folklore die betrekking hebben op planten en dieren. Veel van deze onderwerpen, zoals een behekste appel of zelfs de informatie rondom de Vlier, is ietwat obscuur en zijn in de loop der tijd in de vergetelheid geraakt. Ongetwijfeld zijn er nog ouderen onder ons die het nog wel weten, al dan niet in de vorm van een verhaal of een hele oude buurtroddel. Weliswaar zijn er nog vele aspecten van het spirituele Nederlandse landschap die nog goed in het dagelijkse geheugen van de gemiddelde Nederlander zitten.
Als ik het het over de Witte Wieven, dan zal een groot gedeelte direct weten waar ik het over heb. Dit geldt ook voor, bijvoorbeeld, huiskabouters. Al zal een nog kleinere groep weten waar het over gaat als waternekkers worden genoemd. Of een Bietebauw Veel figuren vanuit onze eigen sprookjes, mythes en sagen waren (en zijn) nadrukkelijk aanwezig in de beleving van onze voorgangers.
Het doel van deze korte post is het (her)introduceren van onze eigen spirituele flora en fauna. Waarom? Het is een verrijking van kennis voor iedereen die meer wil leren over de spirituele wortels van Nederland. In een latere post zal ik uitgebreid(er) stil staan per groep.
Pro tip; wil je op je gemak meer lezen? Dan raad ik je ‘Witte wieven, weerwolven en waternekkers‘ van Abe J. van de Veen van harte aan. Het is tot op de dag van vandaag het meest toegankelijke boek over wezens in onze folklore. Ben je meer geïnteresseerd in kabouters en hoe daar mee te werken op magisch vlak? Dan is ‘The Gnome Grimoire‘ van Wilmar Taal een uitstekende optie om te verkennen. Beide bovengenoemde schrijvers kan je ook op Instagram vinden.
Maar verder met de wezen-verdeling! Voor nu is het belangrijk om te weten dat ik volgde verdeling aanhoud. Dit is weliswaar een kleine greep uit de Nederlandse menagerie, echter voor de lezers hier die weinig tot niets weten van deze tak is het een beginpunt.
De verdeling als volgt:
– Menselijk tot anders-gewordende en overledenen: heksen, weerwolven, vampiers, spoken, bokkenrijders, geest-wezens die bij het leven bijv, zijn gestorven in het kraambed, schuld of een taboe hebben.
– Elven, natuur en landwezens: kabouters, aardmannetjes, Witte Wieven, Olde Marolde, Vliermoeder, Meermin/meerman, Nekker, Roggemoeder, Reuzen, Nachtmerrie, Draak.
– Hemelse en Helse wezens; Engelen, Heiligen, Plaagbeest, Kinderschrik, Bietebauw, Hellehond, de Duivel.
Deze verdeling is niet absoluut, of zelfs maar de enige die je kan maken. Verre van zelfs. Er valt over de twisten of bijvoorbeeld de heksen niet in de 3e groep zouden vermeld moeten worden. Gezien het feit dat heksen vanuit diverse bronnen als niet-menselijk worden gezien. Of dat heiligen eigenlijk in de 1e categorie moeten; want het zijn mensen die heilig zijn verklaard. Maar nog steeds mensen. Zo zijn er nog meerdere wezens in onze folklore die niet in een gat te vangen zijn. Voor nu is deze indeling mijns inziens voldoende om een werkbare basis te hebben. Gelang u zelf meer kennis op doet zal een dergelijke verdeling minder belangrijk zijn.
Om de moeilijkheid van indelen per categorie ietwat te ondersteunen kan ik gelijk een oude bekende met u bespreken, namelijk; de Nachtmerrie.
In een van mijn eerste berichten hier, heb ik het gehad over nachtmerries (klik *hier* ) waar een Nachtmerrie, of Mare, zowel een geest-wezen als een mens is. De folklore is heel dubbel over wat nu precies een Nachtmerrie is. Zowel wezen als mens. Of specifieker, een vaardigheid die een mens kan hebben. Dit wat je kon lezen in mijn andere blog post. Maar in plaats van uitsluitend te kijken naar wat een Nachtmerrie nu is, stel ik voor te kijken naar wat een Nachtmerrie doet.
Wat doet een Nachtmerrie? Als we de bronnen moeten geloven doet een Nachtmerrie het nachtelijk bezoeken van een mens en daarbij op de borstkast gaan zitten. En de dromen zo te beïnvloeden dat de mens nachtmerries or een natte droom heeft. En daarmee vitaliteit/levenskracht bij haar slachtoffer aftapt. Dit kan een beetje zijn, maar ook zoveel dat iemand uiteindelijk sterft, dit aldus vanuit de folklore. Het interessante is, is dat wanneer we alles bij elkaar vegen het dus ook niet uitmaakt of de Nachtmerrie nu een elf-wezen is, of een mens tot anders geworden is. Het effect van de Nachtmerrie is verre van gewenst. En daar hebben onze voorgangers diverse dingen op bedacht. Ook het effect van de toverij ter bescherming blijft gelijk; de Nachtmerrie bij je weg te houden zodat er geen levenskracht gestolen kan worden.
Even een stel dat. Stel dat de toverij ter bescherming uitsluitend een amulet met ijzer bevatte. Waarom ijzer? Het Goede Volk, of elven, hebben een hekel aan ijzer. Of het is zelfs dodelijk voor is. Hiermee zou de beschermings-toverij ons iets hebben verteld over de aard van de Nachtmerrie. Echter ook hier is de Nachtmerrie niet in een gat te vangen. IJzer kan worden gebruikt om jezelf te beschermen tegen een Nachtmerrie (of Weerwolf). Dus is het nu werkelijk zo belangrijk om te weten wát iets nu precies is? Ja en nee. Ja in zoverre dat je begrijpt wat het is en wat ze zwakheden zijn en nee dat je creatief kan omgaan met deze kennis om bijvoorbeeld jezelf te beschermen. Of mogelijk zelf te proberen Nachtmerrie-vaardigheden te ontwikkelen.
Tot zover geeft een verdeling iemand te mogelijkheid om te leren. Te leren wat er allemaal te leren is als het aankomt op folklore en alle inwoners van die folkloristische wereld. Er is altijd meer nuance en overloopt tussen verhalen in folklore. Andere inwoner van Nederlandse folklore zijn bijvoorbeeld de reuzen. Reuzen in Nederland? Jazeker! En reuzen zijn ook makkelijker weg te zeggen. Of toch niet? Is een reus een natuur/landgeest of behoort ie tot de elven-familie? Of is een dergelijk onderscheid zinloos? Ik stel mij voor dat reuzen natuur/landgeesten zijn die gebonden zijn aan dan wel een specifiek stuk land of een (oer)kracht. In een land met bergen is het makkelijk voor te stellen hoe een berg als een reus gezien kan worden. In Scandinavische mythologie zijn reuzen, of Jötun, wezens van enorme afmetingen en immense oerkrachten. De voorlopers op de goden. Hiermee kan u ook zien hoe snel zoiets ogenschijnlijks duidelijk als een reus ineens een gecompliceerde categorie blijkt te zijn.
Voor zover ik weet, zijn de reuzen in Nederland geen voorlopers op de goden. En Ellert en Brammert (twee moordende reuzen, vader en zoon duo, uit Drente) waren verre van goddelijk, noch bijzonder verbonden aan natuurkrachten. Al is er wel een versie van hun verhaal waarbij Brammert it wraak zand over het dorp blaast waardoor mensen dus vertrekken.
Ik hoop u bij een volgende post weer in goede gezondheid te treffen.
– Caspar: de duivelbanner van Over de IJssel
De duivelbanner van Over de IJssel 